همان طور كه مي دانيد، كلمه ي خليل در اصل لقب حضرت ابراهيم (ع) بوده است و ايشان را به عنوان دوست خدا مي شناسيم همان طور كه در قرآن آمده است:
«وَ مَنْ أَحْسَنُ دینًا مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهیمَ حَنیفًا وَ اتَّخَذَ اللّهُ إِبْراهیمَ خَلیلاً»
(دین و آیین چه کسی بهتر است از آن کس که خود را تسلیم خدا کند، و نیکوکار باشد، و پیرو آیین خالص و پاکِ ابراهیم(ع) گردد؟ و خدا ابراهیم(ع) را به دوستیِ خود، انتخاب کرد.)
اما كلمه ي خليل در تفسلر نمونه در دو باب معنا شده است:
اول: ريشه ي آن لغت خُلَّت است كه به معناي دوستي است.
دوم: ريشه ي آن كلمه ي خِلَّت است و معناي آن نيازمندي بوده و در مورد حضرت ابراهيم (ع) آن بوده است كه ايشان در تمام موارد (بدون استثناء) نيازمند پروردگار بوده است.
ولي منطبق بر روايات و احاديث ائمّه اطهار –عليهم السلام- در تفسير نمونه، معناي اول معيار قرار گرفته است چنان كه امام صادق (ع) فرموده اند:
اگر خداوند ابراهیم (ع) را به عنوان خلیل انتخاب کرد نه به خاطر نیاز به دوستی با او بود؛ بلکه به این خاطر بود که ابراهیم (ع) بنده مفید پروردگار و کوشا در راه رضای او بود.
اما چرا ابراهيم (ع) به عنوان خليل الله شناخته شده دلايلي دارد از جمله مطلب فوق و همچنين امام رضا (ع) نيز فرموده اند:
«إِنَّمَا اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْرَاهِيمَ خَلِيلًا لِأَنَّهُ لَمْ يَرُدَّ أَحَداً وَ لَمْ يسْأَلْ أَحَداً قَطُّ غَيْرَ اللَّهِ تَعَالَی»
خداوند، ابراهیم(ع) را به عنوان خلیل خود انتخاب کرد زیرا هرگز تقاضا کننده ای را محروم نساخت و هیچ گاه از کسی غیر از خدا، تقاضایی نکرد.
ذنب چیست؟